ეკონომიკის არსი - დამწყებთათვის

რა არის ეკონომიკა? თავიდან წარმოვადგინოთ ეკონომიკის რამოდენიმე განსაზღვრებ

ა) ეკონომიკა არის სოციალური მეცნიერება, რომელიც აანალიზებს პროდუქციას

დისტრიბუციას  და მოხმარებას საქონლისა და მომსახურების.

ბ) ეკონომიკა სწავლობს თუ როგორ აირჩიონ და გამოიყენონ რესურსები ადამიანებმა

გ) ეკონომიკა შეისწავლის თუ როგორ გამოიყენონ ინდივიდებმა ან ინდივიდთა ჯუფებმა შეზღუდული რესურსები, რომ საუკეთესოდ დაიკმაყოფილონ საკუთარი საჭიროებები და მოთხოვნილებები.

ეს განსაზღვრებები შეიძლება ბუნდოვანი იყოს და ყველამ ვერ გავიგოთ. მოდი გადავაგდოთ “foe-foe” საუბრის მანერა და გასაგებ ენაზე ავხსნათ.

დღეს დილით 13 საათზე გავიღვიძე, ჯიბეები მოვიჩხრიკე და მხოლოდ 8 ლარი მქონდა. რათქმაუნდა თავიდანვე დავიწყე ფიქრი, თუ როგორ გავანაწილებდი ჩემს ჯიბის ფულს დღის განმავლობაში. ვიფიქრე 2 ლარს „მეტრომანზე“ ჩავრიცხავ, ავალ უნივერსიტეტში, შუადღისით კაფეტერიაში ნისიაზე შევჭამ და სახლში დაბრუნებისას კვლავ საღამმოსთვის შოკოლადს და კოკა-კოლას ვიყიდითქო. გავედი სახლიდან თავდაჯერებული. დღე ისე წარიმართა, რომ უნივერსიტეტში კაფეტერია დაკეტილი დამხვდა, არადა მაგრად მშიოდა. ბიჭებმა კერია გამოვიძახეთ და რაც კი ფული მქონდა მივეცი.

რატომ მოვიყვანე ჩემი დღევანდელი დღის მაგალითი? იმიტომ, რომ ეკონომიკის არსის გასაგებად კარგი მაგალითი მგონია. მქონდა შეზღუდული რესურსი - 8 ლარი, უნდა გამომეყენებინა ისე, რომ მაქსიმალური მოგება მიმეღო. მე დღეს ცუდი ცხოვრებისეული ეკონომისტი გამოვდექი. ვერ გავთვალე, რომ 3 მარტს დასვენების დღეა და კაფეტერია არ იმუშავებდა. ვერც წინა დღეებში გავთვალე, რომ მხოლოდ 8 ლარი ერთი დღისთვის შეიძლება საკმარისი არ ყოფილიყო. მე მივიღე ეკონომიკური გადაწყვეტილება, ლოგიკა იგრძნობოდა და არ გაამართლა. ესაა ეკონომიკაც. თუ სწორად დაგეგმავ და სწორ არჩევანს გააკეთებ, მაშინ პრობლემა არ შეგექმნება. რა თქმა უნდა მაქსიმალურად სწორად ვერ დაგეგმავ და ლაფსუსები ყოველთვის იქნება, მაგრამ გამოცდილებას ნამდვილად ავკრიფავთ.

ეკონომიკა ყველგანაა, თითოეულ ჩვენს გადაწყვეტილებაში. როდესაც ვაფასებთ ალტერნატივებს, ანუ სხვადასხვა გზებს თუ როგორ მოვიქცეთ, ესეც ეკონომიკის ნაწილია. დღეს საზოგადოების წევრებს ეკონომიკა ჰგონიათ რაღაცა ცალკეული საგანი. მაგალითად ისეთი, როგორიცაა ქიმია. მთელი ცხოვრება შეიძლება ვალენტობის ცნება არ გამოგადგეს, მაგრამ აუცილებლად გექნება შეხება შემოსავლებთან, დანახარჯებთან, არჩევანთან, ფულთან, კანფეტებთან, მაღაზიებთან და ა.შ. რა კავშირშია ეკონომიკა კანფეტთან შეიძლება ვინმემ იკითხოს ან მაღაზიასთან. კანფეტი იწარმოება ვიღაც „ბარამბოს“ მიერ. ბარამბოს კი რიგი გადაწყვეტილებები აქვს მისაღები: რამდენი აწარმოოს, რა ფასად, ვისთვის, როგორი და ა.შ. ასევე აქვს მომხმარებელს ანუ მყიდველს ეკონომიკური გადაწყვეტილებები მისაღები: რამდენი ვიყიდო, რა ფასად, რატომ, რისთვის და სხვა. მაღაზიაშიც ზუსტად იგივეა. მაღაზიის მფლობელმა უნდა გათვალოს სად გააკეთოს ჯერ მაღაზია, სად იქნება მეტი მომხმარებელი ანუ მეტი მოთხოვნა.

ეკონომიკა ეს არის გადაწყვეტილებების მიღების ერთობლიობა. არის კიდევ განსხვავებული ტერმინი ეკონომიკური წყობა, რაც კიდევ სხვა რამეა. ეკონომიკური წყობა დამოკიდებულია ქვეყნის არჩევანზე. არსებობს სამნაირი ეკონომიკური წყობა:    

ა) გეგმიური, იგივე კომუნიზმი

ბ) თავისუფალი ბაზარი, კაპიტალიზმი 

გ) შერეული ეკონომიკა.

თავიდანვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ სუფთა სახით არცერთი ეკონომიკური წყობა არ არსებობს, არც უარსებია და საუბედუროდ ალბათ არც იარსებებს. გარდა შერეული ეკონომიკისა.

დღეს კომუნისტური წყობა არის მხოლოდ კუბასა და ჩრ. კორეაში. ცხოვრების დონე და თავისუფლების ხარისხი თქვენ ვიკიპედიაში ან უფრო ფეშენ საინფორმაციო ვებგვერდზე შეგიძლიათ ნახოთ. კომუნიზმი იყო საბჭოთა კავშირშიც, სოციალიზმი კომუნიზმის წინამორბედი წყობა იყო ნაცისტურ გერმანიაში.

შევეცადოთ მარტივად ავხსნათ კომუნიზმი და კაპიტალიზმი. შეიძლება ბევრი მცოდნე, არმცოდნე, ექსპერტი ან ვაიექსპერტი არ დამეთანხმოს ჩემს განსაზღვრებებში, მაგრამ მაინც ვცადოთ.

კომუნიზმის დროს ყველა თანაბარია. როგორც უფლებებით, ასევე სოციალური სტატუსითაც. პეტრეს აქვს იმდენივე რამდენიც პავლეს. არ არსებობს კერძო საკუთრება. ტანსაცმელი, მანქანა და სხვა პირადი ნივთები განიხილება კერძო საკუთრებაში, მაგრამ არა სახლი ან მიწა. ყველაფერი ეკუთვნის სახელმწიფოს. სახელმწიფო ყველა შემოსავალს ანაწილებს თანაბრად მოსახლეობაზე და „სამართლიანად“.

ცუდია ეს თუ კარგი მკითხველმა გადაწყვიტოს, აქ მხოლოდ 2 სიტყვით ავხსნით თუ რა არის ეკონომიკა და წყობა.

კაპიტალიზმის პირობებში მკაცრად დაცულია კერძო საკუთრება (კაპიტალი). კერძო საკუთრება შეიძლება იყოს ნებისმიერი რამ დაწყებული მიწით, დამთავრებული ჯარით. 1865 წლამდე აშშ-ში ადამიანიც შეიძლება ყოფილიყო კერძო საკუთრებაში, მაგრამ მადლობა ღმერთს ეს ასე აღარ არის და მონობა მსოფლიოში აღარსად არ არის. ეკონომისტები მონობას გმობენ არა იმიტომ, რომ ეს ცუდია და ბოროტებაა, არამედ იმიტომ, რომ ეს დამქირავებლისთვის წამგებიანია. მონას მოტივაცია არ აქვს, შენახვაც ძვირი ჯდება. ამიტომ დამქირავებელს ურჩევნია ფული გადაუხადოს და თავის თავი თვითონ ირჩინოს ადამიანმა. ასე შედეგიც უკეთესია და „ბოროტებასაც“ ადგილი არ აქვს. ასე, რომ კაპიტალიზმის დროს არავის საქმე არ არის მე 8 ლარი მაქვს დილით რომ ვიღვიძებ, თუ 30 000 ლარი. ჩემი კერძო საკუთრება ხელშეუხებელია და რასაც მინდა იმას ვუზამ.

ნებისმიერი ადამიანი, ვინც სწორად გეგმავს თავის ცხოვრებას და ყოველდღიურ ყოფას, ის კარგი ეკონომისტია. მოსწავლე, რომელიც კარგ ნიშანს მიიღებს ისიც კარგი ეკონომისტია. ეკონომიკა ყველგანაა და მისი ამოკითხვა ყველაფერში შეგვიძლია. არ უნდა აგვერიოს ეკონომიკაში ეკონომიკური წყობა ან პოლიტიკა. ეს სხვა რამეა.

(c) ზვიად ხორგუაშვილი, 2011 წ.